ابزارهای مهم استراتژی برای شناخت محیط کسب وکار

در مورد استراتژی بعنوان یکی از مهمترین دروس مدیریت و کسب وکار نوشته ام. در آینده نیز بیشتر از هر مطلب دیگری شاهد نوشته هایی با موضوع استراتژی و مدیریت استراتژیک بازار خواهیم بود. 

از مایکل پورتر، هنری مینتزبرگ، جی بارنی، چیپ هیث، سایمونز، سی کی پراهالاد و افراد صاحب سخن دیگری خواهم گفت.

در این درس قرار است تا با سه ابزار مهم استراتژی که کمک به شناخت محیط فعالیت سازمان می کند، آشنا شویم و بهتر آنها را درک کنیم.

• ابزار اول ماتریس 2 در 2 SWOT 
• ابزار دوم استفاده از جدول استپل ESTEMPLE 
• ابزار سوم استفاده از ماتریس 2 در 2 قدرت/ علاقه برای شناسایی و برقراری رابطه بهتر با ذینفعان سازمان 
• لطفا به مواردی که در ذیل عنوان میشود، همانطور که از اسم آنها مشخص است، صرفا بعنوان یک ابزار نگاه کنید که قرار است به ما کمک کنند تا درک بهتری نسبت به محیط فعالیت سازمان، محصول خودمان، مشتریانمان بدست بیاوریم.

اگر کتاب خلق مدل کسب و کار را بعنوان یک کتاب جدید و پر طرفدار در نظر بگیریم، متوجه می شویم در اکثر کتابهای مدیریت استراتژیک و مدیریت استراتژیک بازار باید موارد زیر پاسخ داده شود:

ما که هستیم؟

مشتریان ما چه کسانی هستند؟

فرآینده های ما چگونه است؟ ( محصول را به چه صورت به دست مشتریان می رسانیم) 

ساختارهای مالی و هزینه و درآمدهای ما به چه صورتی است؟

هدف ابزارهای استراتژیک کمک به ما برای درک بهتر محیط و پاسخ به سوالات بالا است.

در چند سال اخیر ماتریس SWOT بعنوان یک ابزاری که دارای ضعف می باشد مطرح بوده، اما طی یک بررسی و پرسش قرار گرفتن تعداد زیادی از افراد همچنان بعنوان یکی از محبوبترین ابزارهای مدیریت استراتژیک مطرح است.

ابزار اول: ماتریس دو در دو  SWOT

این ماتریس تناسب میان محیط داخل و خارج سازمان را نشان می دهد.

در گذشته با عنوان SOFT نیز مطرح بوده است. 

برای استفاده مناسب از این ابزار و سایر ابزارهای مدیریت استراتژیک لازم است تا آنها را صرفا بصورت جملات نوشتاری مطرح نکرده، بلکه از اشکال و تصاویر و نمودارها و کمان ها برای برقرار ارتباط و تعامل آنها بهره ببرید.

قدرت تصاویر به اندازه ی هزار کلمه است. این جمله کاملا درست است. طی تحقیقاتی که در دانشگاه میشیگان انجام گرفت، افراد تصاویر را چند برابر بهتر از کلمات به خاطر می سپارند.

ما وقتی تصاویر را می بینیم و در کنارش از یادداشت برداری استفاده می کنیم، هدفمان این نیست که بعدا آن را بیاد آوریم، هدفمان آن است که در حال حاضر بخاطر بسپاریم.

یکی از مشکلات و گلایه های مدیران عامل و مدیران اجرایی سازمان ها این است که معمولا پس از تدوین استراتژی، شاهد درصد مشارکت پایینی از جانب همکاران و کارکنان خود هستند.

تصویر سازی و استفاده از نمودارها و کشیدن نوع رابطه ی آنها با یکدیگر قطعا کمک خواهد کرد تا ایده های کارکنان خود را بر روی وایت بورد تماشا کنید. وقتی مشارکت افراد در ایده پردازی بالاتر رود، به احتمال زیاد شاهد آن خواهیم بود که مشارکت آنها در عملی سازی و عمل کردن به آنچه قبلا تدوین شده است، بالاتر رود.

شاید نمونه ی بارز آن را در توضیحاتی که قبلا در مورد کتاب خودباوری در خلاقیت داده ام، به یاد داشته باشید. هم در مورد تکنیک نقشه ذهنی که نرم افزارهای مناسب برای موبایل نیز دارد و هم در مورد تکنیک 30 دایره.

با این توضیحات حاشیه ای باید به سراغ اصل مطلب برویم. گفتیم که SWOT برای شناخت تناسب میان محیط بیرون و درون سازمان مورد استفاده قرار می گیرد.

برای استفاده درست از این ابزار باید ایتدا به شناخت فرصت ها و تهدیدات بیرونی بپردازیم، و سپس به نقاط قوت و ضعف داخلی. 

به همین منظور از OTSW استفاده می کنیم. نقطه ی قوتی که تاثیر مثبتی بر روی استفاده از فرصت ها و تاثیر منفی بر روی ضعف ها می گذارد، را نقطه قوت استراتژیک می گویند.

این ابزار برای ترکیب با سایر ابزارها نیز بسیار مفید است.

ابزار دوم استفاده از ابزار ESTEMPLE

این ابزار در سال های 1970 و بصورت PEST و بعدها با افزودن دو مورد دیگر به PESTEL تغییر یافت. امروزه با توجه به اهمیت رسانه ها و اخلاق این موارد نیز به این ابزار اضافه شده است.

عوامل اقتصادی
 
 عوامل اجتماعی
 
 عوامل تکنولوژیکی
 
 عوامل محیطی
 
 عوامل رسانه ای
 
 عوامل سیاسی
 
 عوامل قانونی
 
 عوامل اخلاقی

این ابزار برای شناخت تاثیرات محیط کلان بر روی شرکت می باشد. برای استفاده از این ابزار باید به نکاتی توجه کنید. حتما لازم نیست که تمام فاکتورهای یاد شده را به ترتیب مورد استفاده قرار دهید و یا برای هر یک از آنها مواردی را ذکر کنید. ممکن برای کسب وکار شما موارد قانونی و یا سیاسی مطرح نباشد.

در اولویت بندی موارد مهم دقت به خرج دهید و به یاد داشته باشید که با انجام چند باره و پرکردن جدول قرار گرفته که تشکیل شده از محرک های محیطی، عوامل محیط کلان، پارامتر زمان، بهتر می توانید اولویتهای اصلی خود را شناسایی نمایید.

همچنین ممکن است برخی از عوامل دارای زیر عامل هایی نیز باشد. مثلا عوامل اقتصادی دارای زیر عامل اقتصادی دیگری نیز باشد.

به مثال زیر توجه کنید که برای یک شرکت نفتی فرضی رسم شده است.

در درس های بعدی بیشتر با ابزارهای مدیریت استراتژیک آشنا خواهیم شد. امیدوارم از مطالب ارائه شده، استفاده لازم را ببرید.